بنیان‌گذار این سلسله ابو عبدالله احمدبن عمر بن محمد خیوَقی خوارزمی است.^[۸] وی در سال ۶۱۸ قمری (۱۲۲۱ میلادی) درگذشته است. کنیه او «ابوالجناب» بود.^[۹][۱۰] او به احمد نجم‌الدین کبری معروف بود و به عنوان دوازدهمین قطب سلسله ذهبیه شناخته می‌شود. القاب دیگر او عبارتند از: شیخ ولی تراش، کبری و طامه الکبری؛ به همین دلیل سلسله ذهبیه بعدها به ذهبیه کبرویه معروف شد.^[۱۱] در مورد لقب او به «طامه الکبری» (بلای بزرگ، روز قیامت) آمده‌است: در دوران تحصیل، اگر با عالِمی بحث می‌کرد، حتماً چیره می‌شد. بعدها به دلیل استعمال زیاد آن «طامه» انداختند و او را «کبری» نامیدند.^[۱۲] جامی دربارهٔ لقب «ولی تراش» وی می‌نویسد: به سبب آنکه در غلبات وجد، نظر مبارکش بر هر که افتادی به مرتبه ولایت رسیدی.^[۱۳] در مورد پیروان او نوشته شده‌است که او مریدان زیادی داشت که برخی از آنها از صوفیان معروف بودند؛ مانند مجدالدین بغدادی (درگذشته ۶۰۷ قمری)^[۱۴]، سعدالدین حموی (درگذشته ۶۴۹ قمری)^[۱۵]، بابا کمال جُندی^[۱۶]، شیخ رضی‌الدین علی لالا (درگذشته ۶۴۲ قمری)^[۱۷] و….^[۱۸][۱۹] قاضی نورالله شوشتری در کتاب مجالس‌المؤمنین تعداد پیروان نجم‌الدین کبری را دوازده نفر ذکر می‌کند و می‌نویسد: چون پیران حقیقی او منحصر در دوازده امام بودند، لاجرم در جانب مریدان نیز رعایت عدد پیران نمود و چنانچه در تاریخ گزیده مسطور است، در مدت عمر از دوازده مرید بیش قبول نکرد، اما هر یک از آن‌ها از اکابر اولیا بودند.^[۲۰] نجم‌الدین کبری داماد روزبهان بقلی فسایی بود و دو پسر داشت.^[۲۱]

بنیان‌گذار سلسله ذهبیه خواجه اسحاق خُتَّلانی است که در سال ۸۲۶ قمری (۱۴۲۳ میلادی) درگذشته است^[۲۲]. او در حدود سال ۷۴۰ قمری (۱۳۳۹ میلادی) به دنیا آمد و به مدت ۴۰ سال منصب ارشاد و دستگیری را بر عهده داشت. وی از شاگردان و داماد میر سید علی همدانی بود و نام دوازده تن از شاگردان وی ذکر شده که یکی از آنان عبدالله بُرزِش آبادی است.^[۲۳] در مورد علت مرگ وی آمده‌است که در جریان خروج سید محمد نوربخش خراسانی، خواجه اسحاق خُتَّلانی به عنوان محرک اصلی علیه امپراتوری تیموری دستگیر و به دستور شاهرخ کشته شده‌است.^[۲۴]

دیدگاهی که به واقعیت نزدیکتر است این است که سید عبدالله بُرزِش آبادی بنیان‌گذار این سلسله بوده‌است. سید عبدالله بن عبدالحی علی الحسین ملقب به «مجذوب» اهل روستای برزش‌آباد از توابع شهرستان مشهد در استان خراسان رضوی بوده‌است. تولد او در حدود سال‌های ۷۷۰ تا ۷۸۰ قمری (۱۳۶۸ تا ۱۳۷۸ میلادی) اتفاق افتاده‌است. وی داماد استادش خواجه اسحاق خُتَّلانی بوده‌است. قبل از خُتَّلانی از قاسم انوار (متوفی ۸۳۷ قمری) آداب و رسوم معرفت را فراگرفته بود، اما زیر نظر خُتَّلانی به مراتب کمال و تعالی رسید. از این رو، سند خرقه او به دو صورت ذکر شده‌است: یکی از طریق قاسم انوار که با دو واسطه به شیخ صفی‌الدین اردبیلی (متوفی ۷۳۵ قمری) می‌رسد و دیگری به واسطه خواجه اسحاق خُتَّلانی.^[۲۵][۲۶] پس از مرگ خُتَّلانی، بُرزِش آبادی نزدیک به سی سال سالکان را راهنمایی و یاری کرد و سرانجام در اوایل نیمه دوم قرن نهم قمری (۸۵۰ قمری به بعد) از دنیا رفت. او رساله‌های بسیاری را تألیف کرده‌است که از جمله آنها می‌توان به «رساله کمالیه» (دربارهٔ آداب عرفان و طی طریق)^[۲۷] اشاره کرد. غزلیاتی شیوا نیز دارد که جامع اصطلاحات عروضی و محتوای عرفانی و معنوی است.^[۲۸]